طراحی یک خانه یا فضای دیگر برای افرادی که دارای مشکلات بینایی هستند، اغلب به نوعی معماری باشکوه منجر میشد که حتی از نمونههای استاندارد هم زیباتر است. به این خاطر که در این فضاها عوامل پیچیده و نیازها عمیقاً مورد بررسی قرار میگیرند. یک فرد با ناتوانی حسی خاص، در دیگر حواس توانایی به شدت بالایی دارد و این امر به او کمک میکند که فضاهای پیرامونش را بشناسد. احساس لامسه، شنوایی و بویایی به یک فرد نابینا یا کمبینا کمک میکند که فضا را به شکل متفاوتی درک کند. با در نظر گرفتن این موارد، طراحی و کانسپت ها باید به نحوی باشد که تمام حواس افراد را درگیر کرده و شرایط آسایش او را تأمین کند. در ادامه به نکاتی اشاره شده است که در طراحی داخلی برای افراد کمبینا و نابینا بسیار توصیه میشوند.
۱ـ موانع کمتر!
برای یک فرد دارای مشکلات بینایی، یک فضای شلوغ و دارای دیوارها و موانع بسیار، دردسرساز است. حتی اگر فرد با طراحی و چیدمان محیط آشنا باشد، بهتر است که دیوارهای داخلی کمتری در نظر بگیریم و به سمت طراحی با پلان آزاد برویم. با یافتن جایگزینهایی برای دیوار مانند دیوارهای کوتاه، مبلمان یا در نظر گرفتن بازشوهایی در داخلی دیوار میتوانیم فضای بهتری برای افرد کمبینا و نابینا به وجود بیاوریم.
۲ـ مسیریابی
مسیریابی در واقع سیستم اطلاعاتی است که افراد در داخل محیطهای متنوع به دست آورده و درک خود از فضا را بهبود میبخشند. در نظر گرفتن یک سیستم مسیریابی مناسب به ویژه در طراحی داخلی مطب و فضاهای درمانی باید در تمام مراحل طراحی در نظر گرفته شود و در واقع این امر وظیفهی معمار است. میتوانیم با استفاده از متریالهای متنوع در کفسازی و ایجاد الگوهای متنوع در فضاهای مختلف ، افراد نابینا را در محیط هدایت کنیم. در نظر گرفتن عطرهای متفاوت در فضاها نیز میتواند کمککننده باشد.
۳ـ طراحی جهان شمول
طراحی جهان شمول به نوعی طراحی گفته میشود که در آن تمام افراد با تواناییهای متفاوت در نظر گرفته میشوند. در واقع هدف از این نوع طراحی این است که فضا برای تمام افراد قابل دسترسی و درک باشد. قوانینی توسط مرکز ناتوانی جسمی آمریکا (ADA) تدوین شده است که بر اساس آنها لازم است فضا امکاناتی ویژه برای افراد دارای معلولیتهای مختلف داشته باشد.
۴ـ استفاده از متریال ملموس
از آنجایی که افراد کمبینا یا نابینا نمیتوانند متریالهای متفاوت مورد استفاده در فضا را ببینند، استفاده از متریالهایی دارای بافت ملموس میتواند راهکار خوبی باشد. انواع متریال با بافتهای متفاوت را میتوانیم در فضا استفاده کنیم. در این میان میتوان به سطوح سنگی و دیوارهای بتنی اشاره کرد که از بسیار قابل تشخیص هستند. ترمیب این متریالها و بافتهای متنوع با یکدیگر میتواند به نوعی باعث خلق یک سیستم مسیریابی مناسب شده و این امکان را به فرد دهد که تمایز میان فضاهای مختلف را به راحتی تشخیص دهد.
۵ـ شرایط آکوستیک مطلوب
صداهای شدید یا بلند اغلب برای افراد کمبینا یا نابینا آزاردهنده هستند. چرا که این افراد به حس شنوایی خود تکیهی بسیاری دارند. یک فرد نابینا حین عبور از فضاهای مختلف، از طریق صداهای اطراف میتواند محیط را تشخیص دهد و دیوارها و سطوحی که دارای خاصیت آکوستیک بالایی هستند، کمک میکنند که صداهای اضافی و مزاحم محیط از بین برود و صداهای طبیعی مانند قدم زدن افراد و یا افتادن قطرات آب به راحتی به گوش برسند و به این ترتیب فرد به درک بهتری از محیط میرسد.
۶ـ استفاده از خط بریل
برای فراهم کردن شرایط خواندن نشانهها در یک فضا توسط افراد نابینا، بهترین کار این است که از خط بریل استفاده کنیم. بسیاری از معماران از خط بریل در آثار خود استفاده کردهاند تا نقشهی محیط برای تمام افراد قابل درک باشد. میتوانیم با قرار دادن نشانههایی به خط بریل در جاهای مختلف مانند دگمه آسانسور یا سیستم اطفاء حریق، استفاده از این امکانات را برای تمام افراد ممکن سازیم.
۷ـ استفاده از تکنولوژی
امروزه از تکنولوژی در معماری و طراحی داخلی استفادههای متنوعی میشود. برای مثال میتوان به گجتهایی اشاره کرد که به افراد با ناتوانیهای جسمی مختلف کمک میکنند که درک بهتری از محیط داشته باشند. تکنولوژیهای هوشمند به پرستارها و افراد خانوادههای معلول کمک میکنند که کارهای روزانهی آنها را به آسانی انجام دهند. افراد میتوانند با استفاده از تکنولوژی، دمای محیط را با توجه به نیازشان تغییر دهند و یا حتی چراغها را خاموش و روشن کنند. معماران میتوانند به این سیستمهای جدید توجه کرده و مکانیسمی منحصر به فرد برای افراد نابینا خلق کنند تا افراد نابینا با توجه به نیازشان، تغییراتی در محیط به وجود آورند.
۸ـ استفاده از حس بویایی
به غیر از حس شنوایی و لامسه، احساس بویایی نیز برای افراد نابینا بسیار کمککننده است. استفاده از گیاهان یا گلهای معطر در فضا میتواند به هدایت افراد در محیط کمک کرده و امکان تشخیص فضاهای متفاوت را برای آنها فراهم کند.
۹ـ استفاده از نور ملایم و طبیعی
افراد کمبینا، اغلب نسبت به نور شدید حساس هستند و برای آنها خیرگی آزاردهندهای ایجاد می کند. سطوح شیشهای بزرگ بدون محافظ و پرده که باعث عبور مستقیم نور به فضا میشوند، دردسرساز هستند. بر اساس آمار به دست آمده، این موضوع مهمترین دلیل اختلال بینایی در محیطهای مختلف است. به این ترتیب باید با در نظر گرفتن تمهیداتی، از تابش خیرهکنندهی نور به فضاها جلوگیری کنیم و برای نورپردازی محیط نیز، ملایمترین سطح را در نظر بگیریم.
۱۰ـ کدگذاری رنگی
شاید به نظر نرسد اما افراد کمبینا تا حدی قادر به تشخیص رنگها هستند. با در نظر گرفتن این موضوع، ترکیب رنگی متنوع و ایجاد کنتراست در محیط امری ضروری است. این کنتراست میتواند علاوه بر رنگآمیزی در نورپردازی نیز در نظر گرفته شود. به این ترتیب میتوانیم به فضا عمق ببخشیم.